بلا .. ابتلا .. جهل

به نام حضرت دوست

     عرض سلام و ادب و احترام

***
خداوند متعال می فرمایند :
تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (1)
الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ (2)

بزرگوار [و خجسته] است آنکه فرمانروایى به دست اوست و او بر هر چیزى تواناست (۱)
همانکه مرگ و زندگى را پدید آورد تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید و اوست ارجمند آمرزنده (۲)

سوره ملک آیات 1 و 2
***

     شاید این موضوع آخرین مطلبی باشه که در طی  دوره غیبتم دوست داشتم در موردش بنویسم اما .. راستش پست های اخیرم رو بیشتر برای دل خودم نوشتم تا اینکه بخوام دنبال خواننده باشم و به جلب افکار عمومی فکر کنم . هر چند که در تحلیل این مبحث هم مثل سایر مباحث عجیب گیرم اما تفاوتش با سایر موارد در اینه که تو این یکی دیگه خییلییی گیرم (!) البته به نظر من مهم نیست که آدم چقدر گیر باشه .. مهم اینه که جسارت گفتنش رو داشته باشه؛ خدا رو چه دیدی، شاید فرجی بشه و یکی حرفی بزنه که به حل معما کمک کنه !

     یحتمل برای شما هم پیش اومده که گشایش یا گره ای تو کارهاتون بوجود بیاد، در حالی که خودتون هم نفهمین، چی بود و چی شد (!) در این حالت اولین سوالی که برای آدم پیش میاد اینه که «مگه من چی کار کردم که این طوری شد ؟!» و بعد از اون مدام با خودت کلنجار میری که .. یعنی این گره یا گشایش، تقاص فلان کوتاهی و گناهم یا ماحصل فلان کار خیرم بود (بلا) یا آزمایشی از جانب خداست (ابتلا) البته چندی پیش با یکی از دوستان داشتم صحبت میکردم و اون معتقد بود که ریشه مسائل پیرامون ما از سه جهت قابل بررسی است؛ ایشون بجز دو مورد بلا و ابتلا ، حالت سومی رو هم مطرح کردن به نام (جهل) که در واقع شامل بی تدبیری های ما در انجام امورات مون میشه . قطعا در دنیایی که معتقدیم هیچ سنگی به پای آدم برخورد نمیکنه مگر اینکه در اون حکمتی نهفته است و حتی از اون دقیق تر (وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لاَ یَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ یَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ /  کلیدهاى غیب تنها نزد اوست جز او [کسى] آن را نمیداند و آنچه در خشکى و دریاست میداند و هیچ برگى فرو نمی افتد مگر [اینکه] آن را می داند و هیچ دانه‏ اى در تاریکی هاى زمین و هیچ تر و خشکى نیست مگر اینکه در کتابى روشن [ثبت] است «الأنعام 59») دیگه جای تردید باقی نمیمونه که دنیا خیلی دقیق تر و پیچیده تر از اون چیزیست که ما فکر می کنیم !.. در حال حاضر، مشکل اصلی من یافتن دلیل اتفاقاتیست که پیرامونم در جریانه و تقسیم اونا بین سه حالت بلا ، ابتلا و جهل ؛ در اینجا نتایجی که تا به این لحظه بهشون دست پیدا کردم رو به اجمال مینویسم تا ببینیم چه راه حلی میشه براش پیدا کرد .

1- بلا ...
     خدای متعال می فرمایند : وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فبما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ / و هر مصیبتی به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست و (خدا) از بسیاری (گناهان) درمی گذرد.
(شوری 30)
     البته بنده قصد و سواد بحث کردن درخصوص سنت های الهی از جمله سنت استدراج، سنت امهال، سنت املاء، سنت امتحان و غیره رو ندارم؛ تنها چیزی که در اینجا مد نظرم هست، نشان دادن تاثیر مستقیم اعمال هر فرد در زندگیشه، به حدی که خداوند متعال مصائب هر کسی رو حاصل دستاوردهای خود فرد بیان می نمایند . هم چنین می فرمایند :
وَإِنَّا إِذَا أَذَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِهَا ۖ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ فَإِنَّ الْإِنْسَانَ کَفُورٌ / و ما چون رحمتى از جانب خود به انسان بچشانیم بدان شاد و سرمست گردد و چون به [سزاى] دستاورد پیشین آنها به آنان بدى رسد انسان ناسپاسى میکند  (الشورى 48)

2- ابتلا ...
     در این خصوص ذکر دو مورد حائز اهمیت است :
1- آزمایش (ابتلا) سنتی از سنت های الهی است که رد خور نداره : أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لاَ یُفْتَنُونَ / آیا مردم گمان می کنند همین که گفتند : ایمان آوردیم آزمایش نمی شوند ؟ (عنکبوت 2)
2- آزمایش صرفاً در گرفتاری نیست .. هم گره و هم گشایش هر دو میتونن عامل آزمایش باشند . وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً / شما را به نیک و بد آزمایش می کنیم. (انبیاء 35) البته انسان فی نفسه خیر رو از خودش میدونه و شر رو به دیگران نسبت میده به حدی که ... وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الْإِنسَانِ أَعْرَضَ وَنَأى بِجَانِبِهِ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ فَذُو دُعَاء عَرِیضٍ / و چون انسان را نعمت بخشیم روى برتابد و خود را کنار کشد و چون آسیبى بدو رسد دست به دعاى فراوان بردارد (فصلت 51)

3- جهل ...
     خدای متعال می فرمایند : إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا / ما امانت [الهى و بار تکلیف] را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند [ولى] انسان آن را برداشت راستى او ستمگرى نادان بود (احزاب 72) می بینین ،‌ نه بلایی در کار است و نه ابتلایی .. همچنین امیرالمومنین على علیه السلام می فرمایند : أَعظَمُ المَصائِبِ الجَهلُ / بزرگ ترین مصیبت ها، نادانى است. (کنزالعمال، ج13، ص151) در واقع اینکه بنده حقیر از سر نادانی دستم رو بکنم تو پریز برق رو دیگه نمیشه به گردن کس دیگه ای انداخت !!

و اما بعد ...
     حالا به نظر شما چطور میشه بین این سه گزینه یکی رو انتخاب کرد (؟!) در واقع چطور میشه قدرت شناخت و تشخیص رو پیدا کرد ... در این زمینه تنها نکته ای که من بهش دست پیدا کردم، خصوصیتی است به نام «فرقان» ؛ فرقان به معنی "جدا کننده حق از باطل" و اسم یکی از سوره های قرآن کریمه : تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا / بزرگ [و خجسته] است کسى که بر بنده خود فرقان [=کتاب جداسازنده حق از باطل] را نازل فرمود تا براى جهانیان هشداردهنده ‏اى باشد (فرقان ۱) از این تعاریف اولیه که بگذرین، نکته ای که نظرم رو به خودش جلب کرد محتوای این واژه به معنی تمیزدهنده حق از باطله که میتونه آدم رو به شناخت برسونه .. وقتی روی این مطلب دقیق شدم، دیدم در برخی مطالب صحبت از فرقان درونی (بصیرت) به میان اومده که نتیجه عمل به فرقان بیرونی (قرآن) است . در واقع کلمه فرقان در قرآن به دو شکل مورد استفاده قرار گرفته ؛ یکی فرقان عمومی و همگانی که در دسترس همه هست و در شب قدر نازل شد : شَهْرُ رَمَضٰانَ الَّذیۤ اُنْزِلَ فیهِ الْقُرٰانُ هُدیً لِلنّٰاسِ وَ بَینٰاتٍ مِنَ الْهُدیٰ وَ الْفُرْقٰانِ / ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابى ] که مردم را راهبر و [متضمن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حق از باطل است (بقره 185) و دیگری فرقان درونی است که در اثر تقوا به انسان اعطا میشه : اِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یجْعَلْ لَکُمْ فُرْقٰاناً / اى کسانى که ایمان آورده‏اید اگر از خدا پروا دارید براى شما [نیروى] تشخیص [حق از باطل] قرار میدهد (انفال 29) و از اونجایی که : ذٰلِکَ الْکِتٰابُ لٰا رَیبَ فیهِ هُدیً لِلْمُتَّقینَ / این است کتابى که در [حقانیت] آن هیچ تردیدى نیست [و] مایه هدایت تقواپیشگان است (بقره 2) پس میشه نتیجه گرفت که انسان در اثر عمل به قرآن کریم صاحب تقوا و در پرتو تقوا صاحب فرقان میشه . پس ثمرۀ عمل به فرقان همگانی، تقوا است و ثمرۀ تقوا فرقان باطنیست . راستش به اینجا که رسیدم، احساس کردم با وجود حل شدن معادله اما ماجرا به یک ماتریس هزار تو ختم شد که ... بقول پرویز پرستویی : «راه‌های رسیدن به خدا به عدد آدمهاست» هر چند نمیدونم چی شد که مطلب به اینجا رسید اما برای فصل الخطاب حرفم حدیثی به نظرم رسید که خودش به تنهایی یه دنیا حرف واسه گفتن داره (!) پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : من عرفه نفسه فقد عرفه ربه / هرکه خودش را بشناسد پس به تحقیق پروردگار خویش را بشناسد ...


***
خداوند متعال می فرمایند :
وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا (2) وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا (3)

و هر کس از خدا پروا کند [خدا] براى او راه بیرون ‏شدنى قرار می دهد (۲) و از جایى که حسابش را نمی کند به او روزى می رساند و هر کس بر خدا اعتماد کند او براى وى بس است‏ خدا فرمانش را به انجام ‏رساننده است به راستى خدا براى هر چیزى اندازه ‏اى مقرر کرده است (3)

سوره طلاق آیات 2 و 3
***

پ.ن :
پیشاپیش عید سعید غدیر رو به همه دوستان تبریک عرض میکنم .. (این رو هم گفتم که نگفته از دنیا نرم)

شاد باشید و شادی آفرین
و من ا... توفیق
علی مددی
یا حق